یک یهودی از حضرت صلّی اللَّه علیه و آله از علّت اوقات نمازها به این صورت پرسید: ای محمّد، مرا از ناحیه خداوند- عزّ و جلّ- خبر ده که علّت وجوب نمازهای پنجگانه در پنج وقت بر امّتت در ساعتهای شبانه روز چیست؟

پیامبر اکرم صلّی اللَّه علیه و آله فرمود: «وقتی که آفتاب به نقطه زوال می‌رسد؛ حلقهای دارد که در آن وارد می شود و هنگامی که در آن داخل شد؛ وقت ظهر و زوال می شود و همه اشیاء مادون عرش در برابر اسماء و صفات پروردگارم تسبیح می گویند و آن همان ساعتی است که پروردگارم بر من درود و رحمت می فرستد، لذا خداوند- عزّ و جلّ- نمازگزاردن در آن هنگام را بر من و امّتم واجب نموده و فرموده است:أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوک الشَّمْسِ إِلی غَسَقِ اللَّیلِ؛ از وقت زوال آفتاب تا تاریکی شب نماز بپا دار.(اسراء، 78)

و آن همان ساعتی است که جهنّم را در روز قیامت می آورند. پس هر مۆمنی که در آن ساعت موفّق به سجده یا رکوع یا قیام شده باشد؛ خداوند بدن او را بر آتش جهنّم حرام می کند.

روزی شخصی در حال نماز خواندن بود ناگهان "مجنون" بدون این که متوجه شود از میان سجاده وی عبور کرد. مرد نمازش را قطع کرد (شکست) و  داد زد: "هی!!! چرا بین من و خدایم فاصله انداختی؟" در این موقع "مجنون" به خودش آمد و گفت: من که عاشق "لیلی" هستم تو را ندیدم تو که عاشق خدای لیلی هستی چگونه من را دیدی؟ 

کشف الاسرار، ج ۲، ص ۶۷۶ 

2. الصَّلاة نُورُ المُؤمِن
نماز نور مؤمن است.

نهج الفصاحه، ص ۳۹۶

3. عَلَمُ الایمَان الصَّلاة
علامت و نشانه ایمان نمازاست.

شهاب الاخبار، ص ۵۹

4. الصَّلاة عِمَادُ دِینُکُم
نماز، پایه و ستون دین شماست.

میزان الحکمه، ج ۵، ص ۳۷۰

۵٫ عَلَمُ الاسلامِ الصَّلاة
نماز، پرچم اسلام است.

کنز العمال ، ج ۷، ص ۲۷۹ حدیث ۱۸۸۷

6. اِنَّ الصَّلاة قُربانُ المُؤمِن
همانانماز خواندن وسیله نزدیکی مؤمن به خداست.

کنز العمال ، حدیث ۱۸۹۰۷

۷٫ موضِعِ الصَّلاة مِنَ الدِّین کَموضِعِ الرَّأسِ مِنَ الجَسَد
جایگاه نماز در دین ، مانند جایگاه سر در بدن است.

کنز العمال، ج ۷، حدیث ۱۸۹۷۲

۸٫ الصَّلاة مِفتَاحُ الجَّنَّه
نماز کلید بهشت است.

نهج الفصاحه، حدیث ۱۵۸۸

9. قُرَّهُ عَینِی فِی الصَّلاة
روشنی چشم من در نماز است.

نهج الفصاحه، ص ،۲۸۳ حدیث۱۳۴۳

۱۰٫ مَن حَافَظَ عَلَی الجَمَاعَه حِیثُمَا کَانَ مَرَّ عَلَی الصِّراطِ کَالبَرقِ الخَاطِفِ اللّامِع فِی أوَّلِ زُمرهِ مَعَ السّابِقِین
کسی که محافظت و مداومت بر نماز جماعت کند، مانند برق سریع و درخشان همراه نخستین گروه بهشتیان از روی صراط می گذرد.

ثواب الاعمال، ص ۳۴۳

 عبادت که هدف آفرینش انسان است، اسرارى دارد; اسرار عبادت غیر از آداب و احکام آن است . احکام عبادت، همین واجبات است که در کتاب‏هاى فقهى بیان شده است، مانند واجبات و ارکان نماز . آداب نماز مانند آهسته دعا کردن، پاره‏اى از این آداب در کتاب‏هاى فقهى آمده است و برخى در کتاب‏هاى اخلاقى، اما اسرار عبادات ارواح و باطن‏هاى عبادت است که با باطن انسان در ارتباط است و انسان با باطن عبادت محشور مى‏شود، این گونه بحث‏ها در کتاب‏هاى عرفانى بیان شده است

عبادات ظاهرى دارند و باطنى و سرى، به ما گفته‏اند که آن اسرار را فراگیریم و بدان‏ها عمل کنیم . نماز خواندن و روزه گرفتن و وضو گرفتن و دیگر تکالیف جزء احکام الهى است . هر یک از احکام براى آن است که انسان به اسرار آنها پى ببرد و آزاد شود .

مرحوم شهید - رضوان الله تعالى علیه - نقل فرموده است (1) که همواره رسول خدا (ص) بعد از نماز صبح، بین‏الطلوعین، در مسجد مى‏نشستند و به سؤال‏هاى مردم پاسخ مى‏دادند . روزى دو نفر نوبت گرفتند تا سؤالاتى طرح کنند . حضرت به اولى فرمود: گرچه شما قبل از آن برادر آمده‏اید لکن نوبتتان را به ایشان بدهید، چون شما اهل کرم و ایثارید و او کار لازمى دارد و عجله دارد . این ادب رعایت نوبت را حضرت در آن جا آموختند . بعد فرمودند: من بگویم شما براى چه آمده‏اید یا شما مى‏گویید؟ عرض کردند یا رسول الله! شما بفرمایید . فرمودند: یکى براى یاد گرفتن مسائل حج آمده است و دیگرى براى مسائل وضو گرفتن، آن گاه سؤال‏ها را جواب فرمود: اما معناى وضو گرفتن - شستن صورت و دست‏ها و مسح سر و پاها در وضو، رازى دارد: شستن صورت در وضو یعنى خدایا هر گناهى که با این صورت انجام دادم آن را شست‏و شو مى‏کنم که با صورت پاک به جانب تو عبادت کنم و با پیشانى پاک سر بر خاک بگذارم . شستن دست‏ها در وضو یعنى خدایا از گناه دست‏شستم، و گناهانى را که با دستم مرتکب شده‏ام، دستم را تطهیر مى‏کنم . مسح سر در وضو یعنى خدایا از هر خیال باطل و هوس خام که در سر پرورانده‏ام سرم را تطهیر مى‏کنم و آن خیال‏هاى باطل را از سر به دور مى‏اندازم . مسح پا یعنى خدایا من از جاى بد رفتن پا مى‏کشم و این پا را از هر گناهى که با آن انجام داده‏ام تطهیر مى‏کنم . اگر کسى بخواهد نام مبارک حق تعالى را بر زبان آورد، باید دهان را تطهیر کند . مگر مى‏شود انسان با دهان ناشسته نام خدا را ببرد، باید دهان را با آب مضمضه کند و بشوید . این گوشه‏اى از اسرار وضو گرفتن است . اگر ما مى‏بینیم از نماز و عبادت لذت نمى‏بریم براى آن است که به این اسرار آشنا نیستیم . آنها که از عبادت لذت مى‏برند چیزى را به این عبادت تبدیل و تعویض نمى‏کنند .

مرحوم ابن بابویه نیز از امام هشتم نقل فرموده است که امام رضا - سلام الله علیه - به یکى از شاگردانشان به نام محمد بن سنان مرقوم فرمود: «ان علة الوضوء التی من اجلها صار على العبد غسل الوجه و الذراعین و مسح الراس والقدمین . فلقیامه بین یدى الله تعالى و استقباله ایاه بجوارحه الظاهرة و ملاقاته بها الکرام الکاتبین . فیغسل الوجه للسجود و الخضوع و یغسل الیدین لیقلبهما و یرغب بهما و یرهب و یتبتل و یمسح الراس والقدمین لانهما ظاهران مکشوفان یستقبل بهما کل حالاته و لیس فیهما من الخضوع والتبتل ما فى الوجه والذراعین‏» . (2)

فرمود: سر وضو گرفتن و غسل و مسح این است که انسان با اعضاى پاک متوجه خداوند سبحان گردد . آیا مى‏شود انسان با چشم گناه بکند و با همان چشم و صورت متوجه خداوند بشود؟ و اصولا اسرار الهى حقایقى است که «لایمسه الا المطهرون‏» . (3) اگر حقیقت قرآن را جز افراد باطهارت نمى‏یابند، حقیقت این عبادات را هم جز افراد پاک نمى‏یابند . آن گاه عبادت در کام انسان لذت پیدا مى‏کند و هیچ چیزى انسان را به خود مشغول نخواهد کرد .

در این حدیث‏شریف سخن از ملاقات خدا و استقبال فرشتگان است . انسان ملائکه را مى‏بیند، سخنان آنان را مى‏شنود . این که مى‏بینیم ما نماز مى‏خوانیم و چیزى از نورانیت احساس نمى‏کنیم براى آن است که نماز را با آداب و اسرار آن نخواندیم . خاصیت نماز، در معرفت‏باطن آن است . اگر انسان با این اسرار آشنا شد و آن گاه در راه خدا شربت‏شهادت نوشید، خون او با دیگر خون‏ها یکسان نیست .

هر شهیدى آن قدرت را ندارد که نظام اسلامى را تحکیم کند . گاهى هزاران نفر باید شهید شوند تا سدى در برابر سیل بیگانگان باشند، گاهى یک نفر سیل را برمى‏گرداند . گرچه براى شهید مقامى است‏بس عظیم، اما همه شهدا در یک درجه نیستند . آن کسى که عارف‏تر و عالم‏تر و آگاه‏تر و با فرشتگان خدا در زمان حیاتش ملاقات‏ها داشته است، خون او هم مؤثرتر است .

مجموعه عناوینی که امروزه تحت عنوان «خودآزمایی» در لابلای مجموعه کتاب‌هایدرسی، روانشناسی، تربیتی و... وجود دارند ابزاری هستند که تا حد زیادی بهما کمک می‌کند تا وضعیتمان را نسبت به مساله مورد نظر بسنجیم.

اما آیا تا حالا شده کمی در مورد رابطه‌مان با نماز بیندیشیم و ببینیم که برخورد ما با نماز چگونه است؟

نماز فرصتی برای بهره مندی از الطاف ویژهء الهی

شاید شما هم با افرادی برخورد کرده باشید که به بهانه اینکه خداوند نیازی به عبادت ما ندارد، فریضه نماز را اقامه نمی‌کنند.

وقتی به استدلال چنین افرادی توجه می‌کنیم، می‌بینیم که اینگونه افراد توجه ندارند که انسان تمام وجودش محتاج به خداوند است از همین رو با قطع نظر از دستورات دینی، ادب اقتضا می‌کند که ما انسان‌ها به شکرانهء این همه نعمتی که خداوند به ما عطا فرموده است، او را عبادت کنیم وفرائض دینی‌مان را به نحو احسن انجام دهیم.

بنابر آیات و روایات، یکی از مکان هایی که به آباد کردن و رونق دادن آن فراوان توصیه شده است، مساجد می باشند، چنانچه امام صادق (ع) می فرمایند: هر کس مسجد بسازد، خداوند به سبب این کار او، در بهشت خانه ای برای او فراهم می نماید.

بنا نمودن مسجد و عمران و آباد نمودن آن چنان در نزد خداوند متعال دارای جایگاه و مقام می باشد، که حتی در شب معراج این امر به پیامبر اسلام حضرت محمد (ص)، یادآوری گردید، به نحوی که عبدالله بن مسعود از پیامبر (ص) نقل می کند که حضرت فرمودند: شب معراج دیدم این کلمات بر درب ششم بهشت نوشته شده است: معبودی جز خداوند نیست، محمد پیامبر خداست و علی ولی خداست، هر کس دوست بدارد و بخواهد قبرش وسیع تر شود، باید مساجد را بنا کرده و آباد نماید، و هر کس دوست دارد، کِرم های زیر خاک و زمین بدن او را (در قبر) نخورند، پس باید به مساجد جارو زده و آن ها را تمیز نگه دارد، و هر کس علاقمند است لحدش تاریک نباشد، پس باید مساجد را منور گرداند و چراغ های آن را روشن کند، و هر کس دوست دارد بدنش در قبر معطر بماند و جسدش نپوسد، پس باید برای توسعه مسجد تلاش کند و مساجد را توسعه دهد، و همچنین در روایتی دیگر از پیامبر (ص) آمده است که: هر کسی در روز پنج شنبه، شب جمعه، مسجدی را جارو نماید و به اندازه ی سرمه ی چشمی خاک از آن خارج نماید، خداوند متعال او را می آمرزد و هر کس که چراغی در مسجدی از مساجد خداوند روشن نماید، فرشتگان و حاملان عرش الهی، مادامی که نور آن چراغ در مسجد می تابد، برای او استغفار می نمایند.

منابع:

- گنجینه معارف، ج2: 757.
- آمال الواعظین، ج3: 47- 48.

آیت‌الله بهجت: نه! اگر نماز با حضور قلب منظورشان بود، آن‌وقت سؤال می‌کردند چگونه باید خواند این نماز را، به چه سببی بخواند نمازکامل را! این که چیزی به دست نداد که! وقتی چیزی به دست می‌آید که مطلق نماز، مطلق نماز را کسی مقید باشد در اول وقت به نماز عالی می‌رسد؛ می‌رسد خودش، تکویناً شیئاً و شیئاً روز به روز می‌رود بالاتر.

از عللی که سبب می شود افراد، به ویژه جوانان و نوجوانان نماز را به صورت دائمی یا مقطعی ترک کنند، «تنبلی و سستی» است. افراد تن پرور و تنبل، اراده قوی برای انجام امور معنوی ندارند و چون عبادت نیز از اموری است که نیازمند روح آزاد و اراده محکم و قوی است، افرادی که تن پرور باشند نمی توانند به انجام آن موفق شوند. این افراد، بیشتر مایلند در اموری که جنبه احساسی و هیجانی دارد یا اموری که با انگیزه و شناخت قبلی همراه باشد، شرکت کنند. برای این افراد سخت است که در هوای سرد آستین بالا بزنند و کفش ها را از پا در آورند و وضو بگیرند. افراد تن پرور، خواب شیرین صبحگاهی را رها نمی کنند تا نماز بخوانند. از این رو، یکی از موارد نمازگریزی مقطعی، نخواندن نماز صبح است.
روان شناسان، تنبلی را زاییده یک سری عوامل و علل می دانند و در واقع بر این باورند که تنبلی، مانند بی دقّتی خود به خود وجود ندارد، بلکه سستی و تنبلی فقط نشانه یک نارسایی یا بی میلی است که باید علت آن را جست وجو کرد.
روان شناسان علل تنبلی را به سه دسته تقسیم بندی کرده اند: علل جسمانی، علل تربیتی و علل عاطفی.

یکی از عوامل زمینه ساز نمازگریزی، تأثیر پذیری افراد جامعه به ویژه جوانان و نوجوانان از پدیده های تهاجم فرهنگی است. دشمنان، با ترویج فرهنگ ضد دینی در تلاشند تا جامعه ما را از همه فضایل انسانی تهی نمایند و جوانان ما را به انسان هایی فاسد، فرمانبر و تسلیم و غافل از یاد خدا و معنویت تبدیل کنند.1 محورهای اصلی و اهداف بلند مدت تهاجم فرهنگی، ایجاد تردید و شبهه در پایه های دینی و اعتقادی، ناکار آمد جلوه دادن نظام جمهوری اسلامی،ایجاد بدبینی نسبت به کانون های دینی و مذهبی و باز داری جوانان و نوجوانان از شرکت در مراسم عبادی، مانند نماز جمعه و جماعت است.2
تهاجم فرهنگی می کوشد روحیه دین داری را در جامعه از میان ببرد و در این راستا از هر ابزاری استفاده می کند. در این فضا، نمازگزاری که برترین جلوه دین داری است، به طوری جدی تهدید می شود. می توان گفت با حذف نماز از برنامه زندگی، بخش اعظم روحیه اسلام پذیری و تعبد از میان می رود. چون پنج نوبت ارتباط با خدای متعال و پنج نوبت مناجات با حضرت حق از برنامه زندگی کنار رفته و این بزرگ ترین ضربه برای ایمان است.

پی نوشت ها:

با پیوستن کودک به خانه دوم(مدرسه)به ویژه در دوران نوجوانی که زمان گسستگی از خانواده و پیوستن به جامعه دوستان و همسالان است، آفت پذیری روانی و معنوی بیشتر می شود. کودکان و نوجوانان، بخش زیادی از وقت خود را در مدرسه می گذرانند و مدرسه در شکل دهی شخصیت دانش آموز سهم بزرگی دارد. مدرسه به چند دلیل می تواند بر نمازگزاری در دانش آموزان تأثیر منفی داشته باشد.

الف) تعارض میان بود و نبود