سوال: آیا ترتیب در قضای نمازهای یومیه، در موارد ذیل لازم است؟

الف) بین ظهرین و عشائین

ب) بین نمازهای قضا شده یک روز یا چند روز

امام خمینی(ره):

الف) ترتیب لازم است.

ب) ترتیب لازم نیست، چه ترتیب نمازهای قضا شده را بداند چه نداند.

تحریرالوسیله، 1408هـ ق، ج1، ص 225، م 8، عروة الوثقی، 1380، ج1، ص 577 م 16

توضیح المسائل، ص 186، با استفاده از م 1375

آیة الله اراکی(ره):

الف) ترتیب لازم است.

ب) اگر ترتیب نمازهای قضا شده را بداند ترتیب لازم است و اگر ترتیب را نداند، در صورتی که خواندن نمازهای قضا شده به ترتیب برای او مشقت زیاد نداشته باشد، ترتیب لازم است.

المسائل الواضحه، ج1، ص 240، م 1368، عروة الوثقی، 1380، ج1، ص 577 م 16، زیدة الاحکام، ص 116، م 5، توضیح المسائل، 1372، ص 250، با استفاده از م 1368و 1371

سوال: الف) خانمی هنگام نماز چادر را روی صورت خود می کشد و پوشش وی کامل می شود، امّا هنگام رکوع چنانچه کسی (شخص دیگر) از زیر نگاه کند پوشش وی کامل نیست، نمازش چه حکمی دارد؟

ب) چنانچه خودش از زیر چادر نگاه کند پوشش دست و بازو و ... وی کامل نیست و آنها را می بیند، نمازش چه حکمی دارد؟

آیة الله بهجت(ره):

الف) اشکال ندارد.

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

آیة الله تبریزی(ره):

الف) باید در تمام حالات نماز غیر از صورت و دو کف دست و دو پنجه پا از مفصل به پایین، همه بدن و مو پوشیده باشد و اگر مرد نامحرم ناظر است بنابر احتیاط واجب کف و روی پا نیز از نامحرم باید پوشیده شود. والله العالم

(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء قم)

قنوت دعائی است که نماز گزار در رکعت دوم هر نماز می خواند.نمازگزار دستها را تا برابر صورت بالا برده در حالی که کف دستها رو به آسمان باشد.

• نماز گزار در قنوت لازم است دستها را کنار هم قرار داده . و بجز انگشت شصت باقی انگشتان را بهم بچسباند.
• به هنگام خواندن دعا به کف دست خود نگاه کرده و دعا را بلند بخواند.
• در نماز های واجب و مستحب خواندن قنوت برای نمازگزار مستحب است.
• در نماز وتر (نماز شب) هم با آن که یک رکعت است، قنوت طولانی دارد و دعاهای بسیاری در آن مورد وارد شده است( مثلاً ۷۰ بار استغفار ، ۳۰۰ مرتبه (العفو) و دعا برای ۴۰ مومن)
• در نماز جمعه هر رکعت یک قنوت دارد.در نماز آیات قنوت داریم و در نماز عید فطر و عید قربان در رکعت اول پنج قنوت و در رکعت دوم چهار قنوت خوانده می شود.نماز باران همچون نماز عید در رکعت اول ۵ قنوت و در رکعت دوم ۴ قنوت دارد.
• در قنوت هر ذکری خوانده شود کافی است اگر چه یک سبحان الله باشد.
• در خواندن دعای قنوت نماز گزار می تواند دعاهایش را به هر عبارت و هر زبان (فارسی و عربی و ...) که تمایل دارد بخواند و با خدا راز و نیاز کند اما بهتر است که عربی باشد. در نماز اهل سنت قنوت وجود ندارد.
• مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند.
• کسی که عمداً قنوت نخواند قضا دارد. ولی اگر فراموش کند و پیش از آنکه با اندازه رکوع خم شود یادش بیاید مستحب است بایستد و بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید مستحب است بعد از رکوع قضا کند و اگر در سجده یادش بیاید مستحب است بعد از سلام نماز قضا نماید.

بهترین دعاها در حال قنوت دعاهای قرآنی است مانند( آیه ۲۸۶ بقره)

• قنوت به یک دعا منحصر نمی گردد، بلکه بهتر است در قنوت دعاهای گوناگون باشد چون هر چه نیایش بیشتر ، حضور قلب زیادتر و اخلاص بنده افزون تر خواهد شد و بنده به آمرزش خدا و عفو نزدیکتر خواهدشد.جای تعجب است که چرا قنوت با این همه برکاتش در میان برادران اهل سنت تعطیل شده است؟

تمام مراجع معظم تقلید در شرایط وضو فرموده اند یکی از شرایط صحیح بودن وضو این است که مانعی از رسیدن آب بر عضوی که باید در وضو شسته یا مسح شود نباشد. بنابراین قبل از وضو باید هر چیزی که مانع رسیدن آب به اعضاء وضو است برطرف شود و از آن رو که لاک ناخن و رنگهایی که دارای جرم هستند مانع رسیدن آب می شوند باید از اعضاء وضو بر طرف شوند و الا وضو باطل است.

وضو، طهارت معنوى است براى حضور در پیشگاه محبوب حقیقى و مقدمه معراج آدمى است از خاک به ملکوت.

امام رضا علیه السلام مى فرماید: آن که به عبادت خداى بزرگ مى ایستد، باید خود را از آلودگى ها پاک کند، از سستى و بى حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاک و آماده سازد.

اگرکسی بعد از وقت شک کند یا گمان کند که نماز نخوانده، خواندن نماز لازم نیست، ولی اگر پیش از گذشتن وقت، شک کند که نماز خوانده یا نه، یا گمان کندکه نخوانده، باید آن نماز را بخواند.  

مراجع عظام تقلید در این‌باره می‌گویند:

اگردر بین نماز (فرادا یا جماعت) چیزى که بر آن سجده مى‌کند گم شود (و یا مثلاً بچّه‌اى آن را بر دارد)و چیزى که سجده بر آن صحیح است نداشته باشد[1]، دو حالت دارد:  

الف. چنانچه وقت وسعت دارد، باید نماز را رها کرده و بعد از تهیه آنچه سجده بر آن صحیح است دوباره نماز بخواند.[2]

ب. اگر وقت تنگ است،[3] باید به لباسش سجده کند[4] و اگر فراهم نباشد بر پشت دست،[5] و اگر آن هم نمى‌شود، به چیز معدنى[6] مانند انگشتر عقیق سجده نماید.[7] [8]

1. اگر کسی نمی داند که آیا نماز قضایی بر عهده اش است یا خیر، چون یقینبه قضا شدن ندارد، چیزی بر عهده او نبوده و بجا آوردن نماز قضا بر او واجبنیست. [1] پس، بر شما چیزی واجب نیست.اما اگر یقین به داشتن نماز قضا داشته، ولی مقدار آن را نمی دانید (و نمی توانید حدس بزنید) اگر مقدار کمتررا بخوانید کافی است. [2]

 مسأله 1537: نماز آیات که کیفیّت آن گفته خواهد شد، به جهت چهار چیز واجب مى شود، اوّل: گرفتن خورشید. دوم: گرفتن ماه، اگرچه مقدار کمى از آنها گرفته شود و کسى نیز نترسد. سوم: زلزله، اگرچه کسى نترسد. چهارم: رعد و برق هاى شدید، بادهاى سیاه و سرخ و مانند آن، در صورتى که بیشتر مردم بترسند.

مسأله 1538: اگر چند چیز که نماز آیات، براى آن واجب است اتفاق بیفتد، انسان باید براى هریک از آنها، یک نماز آیات بخواند، مثلا اگر خورشید بگیرد و زلزله نیز بشود، باید دو نماز آیات بخواند.

مسأله 1539: کسى که چند نماز آیات بر او واجب است، اگر سبب آن یک نوع باشد، مثلا سه مرتبه خورشید گرفته باشد و نماز آنها را نخوانده است، هنگامى که قضاى آنها را مى خواند، لازم نیست معیّن کند براى کدام دفعه مى باشد و همچنین است اگر چند نماز براى رعد و برق، بادهاى سیاه و سرخ و مانند آن بر او واجب شده باشد، ولى اگر براى آفتاب گرفتن، ماه گرفتن و زلزله، یا براى دوتاى اینها، نمازهایى بر او واجب شده باشد، بنابر احتیاط مستحب باید در نیّت، معیّن کند نماز آیاتى که مى خواند، براى کدام یک از آنهاست.

مسأله 1540: چیزهایى که نماز آیات براى آن واجب است، در هر شهرى اتّفاق بیفتد، فقط مردم همان شهر، باید نماز آیات بخوانند و بر مردم جاهاى دیگر واجب نیست، ولى اگر مکان آنها به قدرى نزدیک باشد که با آن شهر، یکى حساب شود، نماز آیات بر آنها نیز واجب است.

مسأله 1541: از وقتى که خورشید یا ماه، شروع به گرفتن مى کند، انسان باید نماز آیات بخواند و بنابر احتیاط مستحب به قدرى تأخیر نیندازد که شروع به باز شدن کند.

مسأله 1542: اگر خواندن نماز آیات را به قدرى تأخیر بیندازد که آفتاب یا ماه شروع به باز شدن کند، بنابر احتیاط مستحب نماز را تنها به قصد قُربت بخواند و نیّت ادا و قضا نکند و اگر بعد از باز شدن تمام آن نماز بخواند نیّت ادا و قضا نکند.

مسأله 1543: اگر مدّت گرفتن خورشید یا ماه، به اندازه خواندن یک رکعت نماز یا کمتر باشد، نماز را به قصد ادا بخواند و همچنین است اگر مدّت گرفتن آن بیشتر باشد، اگر انسان نماز را نخواند، گناه کرده و تا آخر عمر، بر او واجب است و هر وقت بخواند قضا مى باشد.

مسأله 1544: هنگامى که زلزله، رعد و برق و مانند آن اتّفاق مى افتد، انسان باید فوراً نماز آیات را بخواند و اگر نخواند گناه کرده و تا آخر عمر، بر او واجب است و هر وقت بخواند ادا مى باشد.

مسأله 1545: کسى که نمى داند آفتاب یا ماه گرفته است، اگر بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد تمام آن گرفته بوده، باید قضاى نماز آیات را بخواند، ولى اگر بفهمد مقدارى از آن گرفته بوده، قضا بر او واجب نیست.

مسأله 1546: اگر عدّه اى بگویند خورشید یا ماه گرفته است، چنانچه انسان از گفته آنان یقین پیدا نکند و نماز آیات نخواند و بعد معلوم شود راست گفته اند، در صورتى که تمام خورشید یا ماه گرفته باشد، باید نماز آیات بخواند، امّا اگر مقدارى از آن گرفته باشد، خواندن نماز آیات بر او واجب نیست و اگر دو نفر که عادل بودن آنان معلوم نیست، بگویند خورشید یا ماه گرفته، بعد معلوم شود که عادل بوده اند باید نماز آیات را بخواند. و بنابر اقوى به گفته یک نفر ثقه نیز، باید نماز آیات را بخواند.

مسأله 1547: اگر انسان به گفته کسانى که از روى قوانین علمى و تحقیقات فلکى، وقت گرفتن خورشید و ماه را مى دانند، اطمینان پیدا کند که خورشید یا ماه گرفته، بنابر احتیاط واجب، باید نماز آیات را بخواند و نیز اگر بگویند فلان وقت، خورشید یا ماه مى گیرد و این مقدار طول مى کشد و انسان به گفته آنان اطمینان پیدا کند، بنابر احتیاط واجب، باید به حرف آنان عمل نماید، مثلا اگر بگویند کسوف آفتاب فلان ساعت تمام مى شود با احتیاط واجب باید نماز را تا آن وقت تأخیر نیندازد.

مسأله 1548: اگر بفهمد نماز آیاتى که خوانده باطل بوده، باید دوباره بخواند و اگر وقت گذشته، قضا نماید.

مسأله 1549: اگر در وقت نماز یومیّه، نماز آیات نیز بر انسان واجب شود، چنانچه براى هر دو نماز وقت دارد، هرکدام را اوّل بخواند اشکال ندارد و اگر وقت یکى از آن دو تنگ باشد، باید اوّل آن را بخواند و اگر وقت هردو تنگ باشد، باید اوّل نماز یومیّه را بخواند.

مسأله 1550: اگر در بین نماز یومیّه، بفهمد وقت نماز آیات تنگ است، چنانچه وقت نماز یومیّه نیز تنگ باشد، باید آن را تمام کند، بعد نماز آیات را بخواند و اگر وقت نماز یومیّه تنگ نباشد، باید آن را قطع کند و اوّل نماز آیات، سپس نماز یومیّه را بجا آورد.

مسأله 1551: اگر در بین نماز آیات، بفهمد وقت نماز یومیّه تنگ است، باید نماز آیات را رها کند و مشغول نماز یومیّه شود و بعد از آنکه نماز را تمام کرد، پیش از انجام کارى که نماز را به هم بزند، بقیّه نماز آیات را از همان جا که رها کرده بخواند و بنابر احتیاط مستحب نماز آیات را دوباره بخواند.

مسأله 1552: اگر در حال حیض یا نفاس زن، آفتاب یا ماه بگیرد و یا زلزله و مانند آن اتّفاق بیفتد، نماز آیات بر او واجب نیست و قضا ندارد، امّا بنابر احتیاط مستحب، بعد از پاک شدن، نماز آیات را بخواند.
 

کیفیّت نماز آیات

مسأله 1553: نماز آیات دو رکعت است و در هر رکعت، پنج رکوع دارد و کیفیت آن چنین است: بعد از نیّت، تکبیر بگوید، یک حمد و یک سوره کامل بخواند، به رکوع رود، سر از رکوع بردارد، دوباره یک حمد و یک سوره بخواند، باز به رکوع رود، تا پنج مرتبه و بعد از بلند شدن از رکوع پنجم دو سجده نماید، برخیزد، رکعت دوم را نیز، مانند رکعت اوّل، بجا آورد، تشهّد بخواند و سلام دهد.

مسأله 1554: در نماز آیات، ممکن است انسان بعد از نیّت و تکبیر و خواندن حمد، آیه هاى یک سوره را پنج قسمت کند، یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند، به رکوع رود، سر بردارد و بدون اینکه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همین طور تا پیش از رکوع پنجم، سوره را تمام نماید، مثلا به قصد سوره (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ)بعد از حمد (بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ) بگوید و به رکوع رود، بعد بایستد و فقط بگوید: (قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ) دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید: (اللّهُ الصَّمَدُ) باز به رکوع رود و بایستد و بگوید: (لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ) و به رکوع برود، باز هم سر بردارد و بگوید: (وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفَواً أَحَد) و بعد از آن به رکوع پنجم رود و بعد از سر برداشتن، دو سجده کند و رکعت دوم را نیز مانند رکعت اوّل، بجا آورد و بعد از سجده دوم، تشهّد بخواند و نماز را سلام دهد.

مسأله 1555: اگر در یک رکعت از نماز آیات، پنج مرتبه حمد و سوره بخواند و در رکعت دیگر، یک حمد بخواند و سوره را پنج قسمت کند، مانعى ندارد.

مسأله 1556: چیزهایى که در نماز یومیّه واجب و مستحب است، در نماز آیات نیز واجب و مستحب مى باشد. امّا در نماز آیات به جاى اذان و اقامه، مستحب است سه مرتبه بگویند: « الصَّلاة ».

مسأله 1557: مستحب است پیش از هر رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، امّا بعد از رکوع پنجم و دهم مستحب است بگوید: « سَمِعَ اللّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ».

مسأله 1558: در نماز آیات مستحب است پیش از رکوع دوم، چهارم، ششم، هشتم و دهم قنوت بخواند و اگر فقط یک قنوت پیش از رکوع دهم بخواند کافى است.

مسأله 1559: اگر در نماز آیات شک کند چند رکعت خوانده و فکرش به جایى نرسد، نمازش باطل است.

مسأله 1560: اگر شک کند که در رکوع آخر رکعت اوّل است، یا در رکوع اوّل رکعت دوم و فکرش به جایى نرسد، نمازش باطل است، امّا اگر مثلا شک کند چهار رکوع کرده یا پنج رکوع، چنانچه به سجده نرسیده، باید رکوعى را که شک دارد، بجا آورد و اگر به سجده رسیده به شک خود اعتنا نکند.

مسأله 1561: هریک از رکوع هاى نماز آیات رکن است و اگر عمداً یا اشتباهاً، کم و یا زیاد شود نماز باطل مى شود.

2. شک بین دو و چهار بعد از سجده ی دوم که بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند و بعد از نماز دو رکعت٬ نماز احتیاط ایستاده می خواند.

3. شک بین دو و سه و چهار بعد از سجده ی دوم که بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نشسته می خواند.

4. شک بین سه و چهار ٬ در هر کجای نماز که پیش می آید بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کندو بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به جا می آورد.

5. شک بین چهار و پنج اگر در حال قیام پیش آید بدون رکوع می نشیند و نماز را تمام می کند و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت ایستاده بجا می آورد و اگر در حالت نشسته پیش آمد بنا را بر چهار می گذارد و نماز را تمام می کند و بعد از نماز دو سجده ی سهو به جا می آورند