همهما می دانیم که انسانها در مراحل مختلف زندگی دارای نیازمندی های متفاوتی هستند . تامین نیازهای انسانها مبتنی بر شرایط رشد باعث تسهیل و تسریع رشد جسمی و سلامت روانی آنان خواهد گردید . باید توجه داشت که نیازهای افراد انسانی درمراحل مختلف سنی متفاوت است و به همین دلیل در هر مرحله از رشد باید با تناسب و یژگیهای آن مرحله سنی برنامه ریزی و اقدام نمود .

 همه ما می دانیم که انسانها در مراحل مختلف زندگی دارای نیازمندی های متفاوتی هستند . تامین نیازهای انسانها مبتنی بر شرایط رشد باعث تسهیل و تسریع رشد جسمی و سلامت روانی آنان خواهد گردید . باید توجه داشت که نیازهای افراد انسانی درمراحل مختلف سنی متفاوت است و به همین دلیل در هر مرحله از رشد باید با تناسب و یژگیهای آن مرحله سنی برنامه ریزی و اقدام نمود .

یکی از نیازهای فطری انسان ، نیاز به عبودیت و پرستش است لذا پرستش خداوند نیازی درونی است بنابراین پایه پاسخ منطقی به چنین نیازی باید به مقتضای رشد جسمی و روحی انسان ها باشد و برنامه ریزی باید چاشنی کار باشد . مربیان اعتقاد دارند موفقیت برنامه ها رابطه مستقیم با تناسب این برنامه ها با ویژگیهای جسمی - عاطفه - عقلانی و روانی کودکان و نوجوانان دارد. شیوه پاسخ به چنین نیازی در مراحل مختلف سنی راهکارهای و معیارهای ویژه خود را می طلبد . اگر راهکارها متناسب با ویژگیهای خود باشد تاثیرات لازم را بر جای خواهد گذاشت و مخصوصا در تامین نیازمندی به پرستش مناسب با ویژگیهای فرد نباشد  به بیزاری و بی علاقگی خواهد انجامید . در بین ما مسلمانان پرستش خداوند بیش از هر عبارت دیگر در نمازگذاردن تجلی می یابد . . لذا در ذهن و میل تمام فرزندان ما میل به نماز واحکام دینی وجود دارد فقط بر ماست که آنها را در راه صحیح هدایت کنیم . به طوریکه میل فرزندان به نماز بصورت داوطلبانه و از روی میل و رغبت باشد . مثلا کودکان تا قبل از هفت سالگی پدران و مادران را قهرمانان واقعی و بلا منازع زندگی خویش می شمارند و از اغلب رفتارهای آنها الگو سازی      می­کنند . در چنین سنی ، اگر پدر و مادر فرزندان ما نمازگزار باشند و انجام   رفتار  نماز در نزد آنان از اهمیت لازم برخوردار باشد، فرزندان یا فرزند از روی علاقه و داوطلبانه رفتار « نمازگزار » را درون سازی و با انجام آن بدون هیچگونه تحمیل یا الزامی فرهنگ رفتاری نمازرا الگوسازی می نمایند. درهفت سال دوم دانش آموز مربیان خود را الگو و اسوه انتخاب می کند که با احترام خاص به آنان نگاه می کنند و از روی رغبت و تمایل، نظرات و پیشنهادهای آنان را عملی می سازند. نماز توسط مربیان می تواند زمینه مناسبی در ایجاد رفتار نماز میان کودکان و نوجوانان گردد و فرهنگ نماز را در بین آنان ترویج نماید.

در هفت سال سوم : گروه دوستان و بخصوص دوستانی که قدرت رهبری بیشتری دارند می توانند تاثیر شگرف داشته باشند چنانچه گروه دوستان و بخصوص افراد ارشد و رهبر گروه به اقامه نماز علاقه مند باشند چنین رفتاری مورد تبعیت و الگو پذیری اعضاء قرار می گیرد و آنان رغبت چنین رفتاری را خواهند پذیرفت.

از دیگر شیوه های رفتار سازی نماز در کودکان و نوجوانان ، ایجاد تغییرات مطلوب رفتاری است. مثلا روانشناسان رفتار گرا پاداش را به عنوان محرک تقویت و ایجاد رفتار مطلوب می شناسندو روانشناسان شناختی ایجاد بینش و بصیرت و نگرش را شرط ایجادرفتار و نگرش مطلوب می دانند لازم به ذکر است که پاداش می بایست بالافاصله بعد از انجام رفتار ارائه گردد و این عمل بیشتر برای کودکان و نوجوانان محرک بسیار قوی است که نتیجه بخش خواهد بود. و در جمع بندی نهایی باید گفت رفتارهای مناسب و موثر پدر و مادر برای نماز خوان کردن فرزندان در اقسام ذیل خلاصه می گردد:

1- بالا بردن سطح آگاهی و شناخت فرزندان به طور غیر مستقیم نسبت به فواید نماز و نقش آن در زندگی انسان

2- مشاوره با علماء ، روانشناسان که در این زمینه مهارت دارند.

3- زبان نرم و گویا با حکمت و موعظه و گفت و گوی جذاب و دل پسند در باره نماز و عمل به واجبات دینی

4- فراهم کردن امکانات دلپذیر مانند (زیباسازی محل -تهیه عطر - تهیه سجاده ) کوتاه بودن برنامه  نماز ، تشویق و استمرار آن

5- تمرین عملی یعنی به اتفاق نماز خواندن به این صورت که پدر و مادر از فرزند بخواهند که هم زمان با آنها به نماز بایستند و هر چه آنها به زبان جاری کردند او نیز تکرار کند.

6- بردن فرزند خویش به اماکن مذهبی و شرکت دادن آنها در نماز جماعت

7- تهیه و نمایش فیلم هایی در باره نماز

8- بررسی شیوه های تربیتی دعوت قرآن کریم به عبودیت و بندگی خداوند بزرگ نیز می تواند نوجوانان و جوانان را نسبت به نماز راغب و علاقمند سازد. و در پایان باید گفت نماز – پردازگاه روح ، جویبار      تطهیر کننده ،   روشنایی چشم عارفان ، تکیه گاه مطمئین سالکان و رهپویان و پشتوانه آرامش و تسکین روان انسان است و نماز بهشتی است که انسان را برای اعتلاء و انبساط درون خویش می آفرید.

..............................................................................................

تهیه و تدوین : ابراهیم الهامی تبار

منابع :

- روانشناسی پرورشی - دکتر علی اکبر سیف

- کاربرد روانشناسی در آموزش - رابرت بیلر

- نظریه های یادگیری - ارنست هیلکارد

برگرفته از کتاب خانواده و نماز به حکم جمعی از نویسندگان

منبع: http://www.agri-jahad.ir