مسجد ردّ شمس بر تپه مرتفعی در شرق مسجد قبا قرار گرفته است و چون نور خورشید در اولین زمان طلوع، به این مسجد می‌تابد، آن را «شمس» نامیده‌اند. البته برخی، آن را با مسجد فضیح اشتباه گرفته‌اند؛ درحالی‌که مسجد فضیح در عوالی و این مسجد میان قبا و عوالی است. بر اساس اعتقاد شیعه، این مسجد، مکان بازگشت خورشید برای اقامه نماز عصر حضرت علی علیه السلام است؛ یعنی حادثه رد شمس در این مکان رخ داده است.
گویند «رسول خدا صلی الله علیه و آله در این مکان بر زانوی علی علیه السلام به خواب رفت. هنگامی که بیدار شد، خورشید غروب کرده بود. آن حضرت به علی علیه السلام فرمود: آیا نماز عصر خوانده‌ای؟ علی علیه السلام فرمود: خیر. پیامبر دست به دعا برداشت و فرمود: خدایا، اگر علی در طاعت تو و رسول توست، خورشید را بر او بازگردان. اسماء می‌گوید: من دیدم که خورشید ـ پس از غروب کردن ـ بر کوه‌ها و زمین نورافشانی کرد و علی علیه السلام نماز عصر را به جا آورد».1

روایت کرده‌اند که روزی عبدالله بن مسعود تکبیر اول نماز را درک نکرد. پس برای جبران آن، برده‌ای آزاد کرد. بنابراین، به پیامبر گفت: تکبیر اول را فراموش کردم؛ پس برده‌ای آزاد کردم. آیا فضیلت آن را یافته‌ام؟ پیامبر در پاسخ فرمود: خیر. ابن مسعود دو برده دیگر آزاد کرد و گفت: آیا فضیلت آن را یافته‌ام؟ حضرت در پاسخ فرمود: خیر. پس سه برده دیگر آزاد کرد و گفت: آیا فضیلت آن را یافته‌ام؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: خیر، اگر هرچه در زمین وجود دارد، مالِ تو باشد و آنها را در راه خدا بدهی، فضیلت آن را نمی‌یابی.1

عطاء بن ابی‌ریا می‌گوید: «روزی نزد عایشه رفتم و پرسیدم: شگفت‌انگیزترین چیزی که در عمر خود از پیامبر دیدی، چه بود؟‌ او گفت: همه کارهای پیامبر، شگفت‌انگیز بود، ولی از همه عجیب‌تر این بود که شبی از شب‌ها، پیامبر در خانه من به استراحت پرداخت. هنوز آرام نگرفته بود که از جا برخاست و لباس پوشید؛ وضو گرفت و به نماز ایستاد. آن‌قدر در حال نماز و در جذبه ‌خاص الهی اشک ریخت که جلوی لباسش از اشک چشمش، تر شد. سپس سر به سجده نهاد؛ چندان گریست که زمین از اشک چشمش تر شد و همچنان تا طلوع صبح، منقلب و گریان بود.
هنگامی که بلال، او را به نماز فراخواند، پیامبر را گریان دید. عرض کرد: ‌چرا چنین گریانید؛ شما که مشمول لطف خدا هستید؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «اَفَلا أکُونُ عَبْداً ‌شَکُوراً؛ آیا نباید بنده شکرگزار خدا باشم؟»
چرا نگریم؟ خداوند در شبی که گذشت، آیه‌های تکان‌دهنده‌ای بر من نازل کرده است؛ سپس آن آیه‌ها را خواند و در پایان فرمود: «‌وَیَلُ لِمَنْ قَرَئَها وَ لَمْ یَتَفَکَّر فیها؛‌ وای به حال کسی که آنها را بخواند و در آنها نیندیشد».1

از مهم ترین ارزشهاى اسلامى ، عدالت ورزى و عدالت گسترى است . در نماز نیز عدالت و محبوبیّت اجتماعى دو شرط مهم براى امام جماعت است .
اگر مردم امامت شخصى را قلبا قبول نداشته باشند، ولى او خودش را همچنان امام جماعت قرار بدهد نمازش قبول نیست . همچنین براى کسانى که در صف اوّل نماز قرار مى گیرند، صفات وکمالاتى مطرح شده که این صفات خود یک نوع زنده کردن ارزش هاى معنوى است . یعنى در جامعه هرگروه که به عدالت و تقوى نزدیک ترند باید جلوتر ومحترم تر باشند.

پرسش: آیا در قرآن و روایات، مطلبی داریم که نشان دهد نماز باعث آمرزش و پاک شدن گناهان است؟

پاسخ:

امام صادق (علیه‏السلام) می‌فرمایند: «مَثَل نماز، مَثل نهری است که روزی پنج مرتبه در آن خود را شستشو داده و چرکی در بدن باقی نمی‌ماند. نماز، کفاره گناهاناست، مگر گناهی که موجب خروج فرد از ایمان شود»

عَنْعَلِی (علیه‏السلام) قَالَ «الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ کفَّارَةٌ لِمَا بَینَهُنَّ مَا اجْتَنَبَ الْکبَائِرَ وَ هِی الَّتِی قَالَ اللَّهُ إِنَّ الْحَسَناتِ یذْهِبْنَ السَّیئاتِ ذلِک ذِکری لِلذَّاکرِینَ»؛ نمازهای یومیه، کفاره گناهانی است که مابین نمازها انجام می‌گیرد. به شرط آنکه از گناهان کبیره اجتناب شده باشد. چرا که خداوند فرموده است: حسنات ونیکی‌ها (نماز)، بدی‌ها و گناهان را از بین می‌برد.

خانواده، یکی از مهم ترین نمادهای اجتماعی است که در سازندگی و شکوفایی و یا تخریب شخصیت انسان بسیار مؤثر است. از آن جا که بخش زیادی از شخصیت تربیتی انسان در دوران کودکی شکل می گیرد، خانواده از مهم ترین عوامل تربیتی انسان ها به شمار می آید؛ زیرا کودک از آغاز تولد، با اعضای خانواده به سر می برد و بیش ترین همانندسازی و الگوبرداری را در دوران کودکی از اهل خانواده، به ویژه پدر و مادر می گیرد. انسان ها به ویژه کودکان، همواره در حال همانندسازی و تأثیر پذیری از محیط و افراد هستند. به همین دلیل، رفتار کودکان بیشتر از همه به رفتار پدر و مادر و اهل خانواده شباهت دارد.

بی توجهی والدین به نماز خود

تمام مراجع معظم تقلید در شرایط وضو فرموده اند یکی از شرایط صحیح بودن وضو این است که مانعی از رسیدن آب بر عضوی که باید در وضو شسته یا مسح شود نباشد. بنابراین قبل از وضو باید هر چیزی که مانع رسیدن آب به اعضاء وضو است برطرف شود و از آن رو که لاک ناخن و رنگهایی که دارای جرم هستند مانع رسیدن آب می شوند باید از اعضاء وضو بر طرف شوند و الا وضو باطل است.

وضو، طهارت معنوى است براى حضور در پیشگاه محبوب حقیقى و مقدمه معراج آدمى است از خاک به ملکوت.

امام رضا علیه السلام مى فرماید: آن که به عبادت خداى بزرگ مى ایستد، باید خود را از آلودگى ها پاک کند، از سستى و بى حالى دور باشد و با وضو خود را براى سخن گفتن با خداى توانا، پاک و آماده سازد.

وظیفه آگاهان جوامع اسلامی برای ادای حق معرفت نماز

مقام معظم رهبری درباره وظیفه آگاهان جامعه در قبال حق نماز می‌فرمایند:

اگر چه درباره نماز سخنان گزیده و پرمغز از ائمه معصومین علیهم السلام) و نیز از متفکران و صاحب نظران دینی، دلهای هدایت ویژه را روشن ساخته و به حقیقت و حکمت این فریضه بزرگ الهی آشنا کرده است، با این همه باید گفت؛ جایگاه بلند پایه نماز هنوز برای بسیاری از مردم، حتی آنان که نماز را فریضه می‌دانند و به جای می‌آورند، بدرستی شناخته نیست.

 بی شک آگاهان جوامع اسلامی در این باب وظیفه‌ای سنگین بر عهده دارند و جای آن است که همه روشهای تبیین و روشنگری برای ادای حق معرفت نماز به کار گرفته شود.

نماز، اولین قدم سلوک الی الله

رهبر انقلاب نماز را اولین قدم سلوک إلی الله دانسته تأکید می‌کنند:

نماز، معبر اصلی برای سلوک انسان در راهی است که ادیان الهی در برابر آدمی نهاده‌اند تا بتوانند از آن به هدف و غایت اصلی حیات؛ یعنی رستگاری و خوشبختی دنیا و آخرت دست یابد.

نماز، اولین قدم سلوک الی الله است ولی ظرفیت این عامل الهی به اندازه‌ای است که در اوج کمال بشری نیز می‌تواند بال پرواز انسان عرشی شود، تا آن جا که برترین انسان تاریخ؛ یعنی پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید:

 «نماز نور چشم من است» و در هنگام فرا رسیدن وقت نماز از مۆذن خود می‌خواهد که با سر دادن بانگ اذان، جان او را کامیاب و سرشار از راحت و امنیت سازد.

نماز، یکی از عوامل مهم انضباط و انتظام اجتماعی

ایشان برای نماز تأثیرات اجتماعی نیز قائلند و در اینباره می‌فرمایند:

شاید بتوان گفت هیچ عامل عبادی دیگری اینگونه در همه مراحل تکامل معنوی انسان، برای او کارگشا و نیروبخش و پیش برنده نیست.

نماز از آنجا که اولا سلامت و تعالی اخلاقی و معنوی به افراد جامعه می‌بخشد، و ثانیا از آن رو که با شکل و محتوای ویژه خود، نمازگذار را به انضباط می‌کشاند و از بیهودگی و ولنگاری نجات می‌دهد، بحق باید یکی از عوامل مهم انضباط و انتظام اجتماعی شناخته شود.

شرایط تحقق فوائد نماز

آیت الله العظمی خامنه‌ای برای تحقق فوائد نماز شرایطی ذکر می‌کنند. ایشان معتقدند:

اگر نماز با حضور و از سر شوق و در هنگام فضیلت در میان مردم رواج پیدا کند، اینها دستاوردهای قطعی آن مردم خواهد بود. بدیهی است که نماز از سر کسالت و بی‌حضور یا خود نمایانه هیچ یک از این فوائد را نخواهد داشت.

سید علی خامنه‌ای، اخلاق و معنویت در آینه مقام معظم رهبری، ص 157-158، تهران: مۆسسه فرهنگی قدر ولایت، 1380