آیین اسلام از جنبه های اجتماعی مهمی برخوردار است و با توجه به برکات وآثار یگانگی و یکپارچگی، در بسیاری از برنامه های آن بر وجود این جنبه پافشاری شده است. برگزاری نمازهای روزانه واجب به صورت جماعت، یکی از این برنامه هاست که افزون بر جنبه اجتماعی آن، ثواب معنوی فراوانی دارد. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم درباره اهمیت جماعت فرمود:
«یک نماز با جماعت، بهتر از چهل سال نماز فرادا در خانه است». پرسیدند: یک روز نماز؟ فرمود: «بلکه یک نماز».1
اکنون در پاسخ به این پرسش که «چرا برخی به نماز جماعت نمی روند؟» باید گفت شرکت نکردن افراد در نماز جماعت، دلیل های گوناگونی دارد که به بیش تر آن ها نباید توجه کرد. هرچند شایستگی علمی و اخلاقی پیش نماز، آموزنده بودن محیط مساجد و برخورد شایسته و احترام آمیز با شرکت کنندگان در نماز به ویژه کودکان و نوجوانان، در جذب آنان به این کانون یگانگی و معنویت سهم زیادی خواهد داشت، ولی اگر مربیّان، آموزگاران، پدران و مادران، در این جماعت ها شرکت کنند و در برابر شاگردان و فرزندان به نماز بایستند، الهام بخش خواهد بود. هم چنین مساجد باید در نهایت پاکی، پاکیزگی و زیبایی معنوی بوده و از هرنوع پلیدی به دور باشد. پاکیزگی مساجد به اندازه ای در اسلام اهمیت دارد که پاکیزه ساختن مسجد مایه آمرزش گناه شمرده می شود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرموده است:
مَن کَنَسَ الْمَسْجدَ یَومَ الْخَمیسِ لَیلَة الْجُمعةِ فَأخرَجَ مِنهُ التُّرابَ قَدرِ ما نَدری فِی العَیْنِ غَفَر لَهُ.2
هرکس در شب جمعه، مسجد را به اندازه خاکی که ممکن است در چشم برود، جارو کند، خدا گناهش را می آمرزد.

یادآوری
1. برای کودک، جانماز و سجاده قشنگ همراه با مهر و تسبیحی زیبا تهیه کنیم.
2. می توان برای دختربچه ها، چادری زیبا و رنگی و برای پسربچه ها، لباسی ویژه برای نمازخواندن تهیه کرد.
3. هنگام آموزش قرائت نماز به کودک، با آراستن سخن، آهنگین و دل نشین کردن عبارت های نماز، هرچه بیش تر او را برانگیزانیم.
4. نعمت ها و عنایت های خداوند و مهر و دل بستگی او را به کودک یادآور سازیم.
5. هنگام دعوت کودک به نماز، با او به خوشرویی برخورد کنیم.
6. پس از پایان نماز، با خریدن یک خوراکی یا بوسیدن و رفتارهایی این چنین، سپاس گزاری خود را به کودک نشان دهیم.
7. از ادبیات و شعرهای قشنگ و سرودهای زیبا برای نماز استفاده کنیم. همه این کارها برای نوجوانان می تواند به صورت دیگری نیز انجام شود، مانند: تهیه کتاب های جذّاب درباره آموزش نماز، اهدای وسایل مورد نیاز پس از انجام نماز و... .

---

---

بهتر است برای مجذوب کردن هرچه بیش تر کودک به نماز، این کار عبادی را با تشویق و تحسین همراه کنیم. کودکان برای مشتاق شدن به کاری بیش از هر چیز به تشویق و تأیید نیاز دارند. زمانی که کودکی روی زمین دراز می کشد و صورتش را به مهر می چسباند، به جای آن که بکوشیم حالتش را به صورت سجده بزرگ سالان درآوریم، باید همان رفتار کودکانه اش را تشویق کنیم. تشویق سبب می شود این رفتار بارها تکرار شود و هم زمان با رشد ذهنی و حرکتی کودک، زمینه یادگیری سجده درست نیز فراهم گردد. با گذشت زمان، هنگامی که کودک به نوجوانی برسد، به عبادت خو می گیرد.
اگر کودک، جمله یا کلمه ای از نماز را بر زبان آورد، باید او را مورد تشویق قرار داد. هنگامی که کودک، کلمه اللّه اکبر یا لا اله الا اللّه را به زبان جاری کرد، سزاوار تشویق و پاداش پدر و مادر است و این رفتار باید آن چنان مهم جلوه داده شود که فرزند، بزرگی ذکر را باور کند. هم چنین در فرصت های مناسبی که به دست می آید، می توانیم او را به عنوان کودکی نمازخوان به دیگران بشناسانیم و کارهای او را به اسم نماز بستاییم. برای نمونه بگوییم: چون کودک نمازخوانی هستی، خدا به تو کمک می کند یا آفرین به تو که نمازخوان شده ای و بهشتی خواهی شد و خدا از تو راضی است... .
هم چنین باید کودکانی را که به سنّ تکلیف نرسیده اند، تشویق و تأیید کنیم و ناتوانی های آنان را به رُخشان نکشیم. تأکید بر نکات مثبت رفتاری کودکان، اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی را در کودکان می آفریند و آنان با آمادگی و شهامت، می توانند در انجام مسئولیت های خود پیروز شوند. چنان چه در مورد نماز سخت گیری کنیم و بر ناتوانی های آنان انگشت بگذاریم و آن چه را انجام می دهند، به درستی تشویق نکنیم، نسبت به نماز، احساس ناخوشایندی پیدا خواهند کرد.
امام رضا علیه السلام فرموده است:
وَاعْلَمْ اَن الغُلامَ یُؤخَذ بِالصّیامِ اِذا بَلَغَ تِسْعَ سِنینَ عَلی قَدرِ ما یُطیعُهُ فَاِنْ اَطَاقَ اِلی الظُّهرِ اَوْ بَعدَهُ صام اِلی ذاکَ اَلْوَقتْ فَاذِا غَلَبَ عَلَیه اَلجُوعُ و اَلْعَطَشُ اَفْطَرَ وَ اِذا صامَ ثَلاثَةَ اَیامٍ فَلا تأخُذُه بالصّیام الشّهرِ کلّهِ.1
هنگامی که پسر بچه به نُه سالگی رسید، به اندازه توانش روزه می گیرد. اگر تا ظهر و پس از آن تاب آورد، تا آن زمان را روزه بگیرد. پس هنگامی که تشنگی و گرسنگی بر او چیره شد، [می تواند] افطار کند و هنگامی که سه روز روزه گرفت، [می تواند] ادامه ماه را روزه نگیرد.

---

مدرسه، خانه دوم کودک و نوجوان است و بنای رفتارهای علمی، اجتماعی و اخلاقی کودک در آن جا مورد بازبینی قرار می گیرد و نتیجه آن ممکن است آبادانی یا ویرانی شخصیت او باشد.
اخلاق و رفتار آموزگار، شیوه اندیشیدن او، سطح فرهنگی، چگونگی برخورد، روش تدریس، شیوه انضباطی، جاذبه و دافعه، تشویق و تنبیه و نظم و پرورش همه و همه در رفتار کودک و نوجوان اثر می گذارد. شیوه برخورد آموزگار ممکن است برای فرزندان ما عقده های روانی ایجاد کند و یا به حل عقده های روانی گذشته شان یاری رساند.1
بنابراین، آموزگاران و مدیران مذهبی که دستورهای اسلامی را باور دارند و به آن ها پای بند هستند، شاگردانی مذهبی و پای بند به حدود الهی پرورش خواهند داد و در گرایش شاگردان خود و دل بستگی آنان به دین به ویژه نماز تأثیرگذار خواهند بود.

---

«مراد از رهبران اجتماع، کسانی هستند که نقش مهمی در جامعه دارند و کارشان، امر و نهی کردن و دستور دادن است. نقش این گروه از رهبران جامعه که رهبرهای مذهبی و عقیدتی اجتماع را نیز به عهده دارند، در هر مقامی، مهم و سرنوشت ساز است. چنان چه صالح باشند، جامعه صالح خواهد بود و اگر فاسد باشند، جامعه نیز فاسد خواهد شد. افراد عادی اجتماع نمی توانند در مورد نقش و رفتار آن ها و رابطه آن با باور خود، جدایی قایل شوند. پس اگر آن ها را در معرض فساد ببینند، بدبین می شوند.
برای نمونه، فردی که از یک پلیس کج روی ببیند، به قانون و قانون گذار بدبین می شود. هم چنین در مورد مدیران اجرایی و ادارات وضع به همین گونه است. اگر آن ها ستم و تبعیضی روا دارند، مایه بدبینی مردم فراهم خواهد شد».1
پس هرگاه افراد جامعه به ویژه کودکان و نوجوانان پی ببرند که حاکمان و مدیران کشورشان به مذهب و اصول آن پای بند هستند، آنان نیز همان گونه رفتار خواهند کرد و به سلامت روششان امیدوار خواهند شد.

---