برای امام علی(ع)

ایمان و امان و مذهبش بود نماز

در وقت عروج ، مرکبش بود نماز

هنگام که هنگامه آن کار رسید

چون بوسه میان دولبش بود نماز

قیصر امین پور

دو عنصر اساسی یعنی فردِ نمازگزار و تعامل بین نمازگزاران منجربه پدید آمدن عنصر سومی به عنوان «ما» و گروهِ نمازگزاران می شوند. در نتیجه، بُعد کلانِ جامعه را از خود متأثر می کنند. در اینجا این قاعده به همان صورت عمل می کند که دیگر اقشار و طبقات دیگر با گروه بندی تفکیک شده خود، ساختار کلان جامعه را از خود متأثر می کنند.

دروازه های صبح را باز کن

خداوندا! ای که زبان صبح را با نطقی روشن باز کرده و پاره های شب تاریک را از آسمان رانده و هستی را با برنامه ای معین به گردش در آورده و خورشید را فروزندگی بخشیده و با وجودت ، راه دستیابی به خود را فراهم کرده ای!

خدایا! دروازه های صبح را با کلید مهربانی ات به روی ما باز کن.

پرردگارا! با سر انگشتان امید بر در رحمت تو می کوبم ، به تو روی می آورم و از تو می خواهم که روزم را با صبحی آکنده از نور هدایت و سلامتی دین و دنیا آغاز کنی و با پوششی نگه دارنده از دشمنی ها و خطاها به شام برسانی که تو به هر کاری توانایی.

 ترجمه قسمتی از دعای صباح حضرت امیرالمومنین(ع)

مجله رشد جوان

قَالَ الرضا علیه السلام : فَکَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَجِی‏ءُ عَلَی بَابِ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَةَ بَعْدَ نُزُولِ هَذِهِ الْآیَةِ تِسْعَةَ أَشْهُرٍ کُلَّ یَوْمٍ عِنْدَ حُضُورِ کُلِّ صَلَاةٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ فَیَقُولُ الصَّلَاةَ رَحِمَکُمُ اللَّهُ.
امام رضا علیه السلام فرمود: بعد از نزول آیه (ای پیامبر؛ خانواده خود را به نماز فرمان ده)پیامبردر مدت نه ماه هر روز هنگام نمازهای پنج گانه می‌آمد کنار خانه علی و فاطمه و می‌فرمود:نماز؛ رحمت خدا بر شما باد. (بحار الأنوار، ج‏79، ص 196)    

قَالَ علی علیه السلام : عَلِّمُوا صِبْیَانَکُمُ‏ الصَّلَاةَ وَ خُذُوهُمْ بِهَا إِذَا بَلَغُوا ثَمَانِیَ سِنِینَ
امام علی علیه السلام فرمود: به پسرانتان نماز را بیاموزید و هنگامی که به هشت سالگی رسیدند بر آن مواخذه شان کنید. (تحف العقول، ص 115)    

قَالَ رسول الله صلی الله علیه و آله : رکعتین [رَکْعَتَانِ‏] یُصَلِّیهِمَا الْمُتَزَوِّجُ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةً یُصَلِّیهِمَا غَیْرُ مُتَزَوِّجٍ
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: دو رکعت نمازی را که فرد متأهل بخواند نزد خدا از هفتاد رکعتی که فرد مجرد بخواند با فضیلت‌تر است. (بحار الأنوار، ج‏79، ص 211)    

 نه من و نه تو و نه هیچ کس دیگر از فردای خودش با خبر نیست. هیچ کس نمی داند امروز که در نهایت شادمانی است ، امروز لباس سلامتی به تن دارد و امروز که نعمت ها دورش را گرفته اند ، تا چند روز دیگر دوام خواهند آورد. خدا بهتر از هرکس می داند که سکه ی زندگی ما چند طرف دارد و سیب گردان روزگار چه رنگ هایی را به ما نشان خواهد داد. به همین خاطر ، پیامبر (ص) و اولادش را برای ما فرستاد تا در مواقع خطر دستمان را بگیرند و چراغ راهمان باشند. یکی از این راه ها خواندن دعاست.امام موسی کاظم (ع) دعایی را به یارانشان یاد دادند که هنگام گرفتاری و حاجتمندی به دادشان برسد و کلید صندوقچه ی حاجاتشان باشد. این دعا به " دعای سریع الاجابه " شهرت دارد.

* خدایا ! مطمئن ترین ریسمان رسیدن به تو را که همان توحید است ، چنگ زده ام و اعتراف می کنم که فقط تو لایق و سزاوار پرستشی. از هر چه توجه به غیر توست دست کشیده ام و به هر وسوسه و انگیزه ی کفرآمیز شیطان پشت کرده ام.

* پروردگارا ! من در مسیری قرار گرفته ام که ابتدای آن با عشق و اعتقاد به یگانگی تو شروع شده و انتهایش به گریز از هرچه غیر توست ، منتهی می شود.

* معبودا ! آن ابتدای شیرین و این انتهای گوارا همه لطف و کرم توست . پس دستهای مرا بگیر و بدی ها و زشتی هایی را که بین راه مرتکب شده ام ، ببخش

* ای پناه لحظه های بی کسی و ای تکیه گاه روزهای سرگردانی ام ! گناهان زیاد مرا ببخش و از خطاهای بی شمارم در گذر؛ نافرمانی هایی که در مقابل اطاعت از تو ، کوهی در برابر کاهی هستند و مرا از خالی بودن کوله بار بندگی ام شرمنده می کنند.

* ای امیدبخش روزهای ناامیدی و ای کشتی نجات دریای پر تلاطم زندگی ! ای تنها  یاری رسان بن بست های بیچارگی و یگانه نویدبخش شب های تار درماندگی ! سوره توحید را برای وصف بی مثال یکتایی ات و نشان دادن عظمت و توانایی ات نازل کردی و از پیامبرت خواستی به بندگانت بگوید: من تنها خدایتان هستم و شما بندگانی هستید که سرتا پا نیازید و من خالق کامل و بی نیازم؛ آفریدگاری که هیچ گاه آفریده نشده و از ازل بوده است و تا ابد خواهد ماند و آفرینش او مثل زائیدن و متولد کردن نیست. چون هیچ موجودی توانایی برابری و همتایی او را ندارد.

* ای خالق و هستی  بخش ، به حق کسانی که فرستاده ات بودند و تو بین دنیای مخلوقات آن ها را برای رساندن پیامت انتخاب کردی ، بر وجود نورانی و پربرکت حضرت محمد(ص) و فرزندان پاک و معصومش ، سلام و درود مرا برسان و حاجتم را آن گونه برآورده کن که لایق جایگاه خداوندی توست و دست مرا آن طور بگیر که سزاوار قدرت و عظمت بی مثالت است.

* ای پروردگار دوست داشتنی ! به حق یگانگی و بی همتایی ات و به خاطر مقام و مرتبه ای که برای آخرین  فرستاده ات ، محمد(ص) ، قائل شده ای و درجه ای که به اولین امامت ، علی (ع) ، عنایت کرده ای و منزلتی که به حجت هایت در میان مردم بخشیده ای و به حق آن اسمت که در لوح محفوظ پنهان کرده ای ، بر حضرت محمد(ص) و خاندانش مراتب ارادت و دوستی مرا برسان. در گرفتاری ها به دادم برس و گره ی مشکلم را خودت باز کن. از راه هایی که به فکرم نمی رسد مرا به حاجتم برسان و یا مسیری را که برای اجابت خواسته ام در نظر دارم ، هموار کن.

* ای خدای مهربانی ها ! می دانم در بارگاه عظیم تو هر کار شدنی و هر ناممکنی تحقق پذیرفتنی است. پس حاجت مرا که مثل کوهی در مقابلم ایستاده است برآورده کن و دست های نیازمندم را به سوی تو دراز شده اند ، خالی باز نگردان. چون تو به هر کس که بخواهی ، بی حساب روزی می دهی ، بی اندازه کمک می کنی و بی شمار حاجتش را برآورده می سازی.

نویسنده: سمیه سادات لوح موسوی

از بُعد روانشناسی و روان پزشکی، شخصیت در برگیرنده مجموعه ای از صفات، رفتارها، افکار و تمایلات عاطفی و هیجانی می باشد. که فرد را از دیگران متمایز می کند و صرف نظر از عوامل درونی و جسمی تأثیر گذار بر روی شخصیت (مثل مسایل ژنتیکی، هورمونی و شیمیایی، وضعیت ظاهری و فیزیکی بدن و...) و عوامل بیرونی و محیطی، نقش عمده ای را در شکل دادن به شخصیت، ایفا می کند. باتوجه به نقش این عوامل بر تشکیل شخصیت می توان رسیدن به اثبات شخصیت و برخوردای از آرامش و پایداری شخصیتی را یکی از مطلوب ترین خواسته های بشری دانست؛ زیرا وجود ناهنجاری در هر کدام از عوامل شکل دهنده شخصیت می تواند سبب اختلالی یا بی ثباتی شخصیت گردد؛ و با این که روش های درمانی متعددی برای درمان این بیماران به کار گرفته می شود، ولی نماز می تواند ایفاگر نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان این گونه اختلال های عمیق شخصیّتی ایفا کند.
تسلیم در مقابل آموزه های یک دین و پیروی از یک مذهب و پیمودن راهی که صراط مستقیم باشد، ویژگی مهم و برجسته نمازگزاران است. نمازگزار ضمن تکرار یک مجموعه از ذکرها و واژه های مشخص در نمازهای خود پیوسته یک عقیده واحد و یک خط مشی مشخص را در زندگی خود دنبال می کند. به این ترتیب، گویی یک شخصیت ثابت و یک روش و منش معین و همیشگی را برای خود بر می گزیند و در روند تکرار نماز، اصول اساسی خود را یادآوری کرده و پیوسته به تثبیت شخصیت خود می پردازد.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ‏: الْجُلُوسُ فِی الْمَسْجِدِ لِانْتِظَارِ الصَّلَاةِ عِبَادَةٌ مَا لَمْ یُحْدِثْ قِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ وَ مَا الْحَدَثُ قَالَ الِاغْتِیَابُ.
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: به انتظار نماز نشستن در مسجد، عبادت است تا آنگاه که حدثی از او سر نزند. گفته شد: ای پیامبر خدا، چگونه حدثی؟ فرمود: غیبت کردن. (بحار الأنوار، ج‏80، ص 384)   

  قَالَ علی علیه السلام : لَا صَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلَّا فِی الْمَسْجِدِ إِلَّا أَنْ یَکُونَ لَهُ عُذْرٌ أَوْ بِهِ عِلَّةٌ فَقِیلَ لَهُ وَ مَنْ جَارُ الْمَسْجِدِ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ مَنْ‏ سَمِعَ‏ النِّدَاءَ.
امام علی علیه السلام فرمود: برای همسایه مسجد، نمازی نیست جز در مسجد، مگر اینکه بیماری یا عذری داشته باشد. به حضرت گفته شد: ای امیر مومنان چه کسی همسایه محسوب می‌شود؟ حضرت فرمود آن که صدای اذان را می‌شنود. (دعائم الإسلام، ج‏1، ص 148)    

یکی از دردآورترین مسائلی که برای ما مسلمانان وجود دارد و همیشه باعث رنجش خاطر ما شده این است که در حال نماز خواندن حضور ذهن نداریم و در آن چند دقیقه نمی‌توانیم افکار خود را متمرکز کنیم و بهتر و بیشتر در عالم ملکوتی و روحانی دیدار و لقاء‌ محبوب به پرواز در آییم. حضرت آیت الله جوادی آملی در کتاب مراحل اخلاق در قرآن  می‌فرمایند: «گاهی انسان بر طبق شریعت نماز می‌خواند، یعنی واجبات و مستحبات وضو و نماز را رعایت می‌کند، ولی حضور قلب ندارد این نماز گرچه از نظر فقهی باطل نیست، لیکن از نظر اخلاقی و کلامی نمازی بی اثر است تامین حضور قلب در نماز، بسیار مشکل است. با این که هر نماز چند دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد، این هنر در نمازگزار نیست که موقع نماز خود را ضبط کند. اگر انسان همان چند دقیقه خود را ضبط کند و بداند با چه کسی سخن می‌گوید، بقیه امور او تامین است، ‌‌اما چون در همان چند دقیقه قدرت حضور و ضبط ندارد، سایر امور او هم ناکام است.»

رشد اخلاقی و عرفانی به نوعی تربیت روحی نیاز دارد و هر فرد برای دست یابی به فضایل اخلاقی و کمال می بایست تربیت گردد تا پس از گذراندن مراحل مختلف، رشد معنوی خود را محقق کند. در غیر این صورت، بدون توجه به این مراحل و بدون آگاهی های کافی در چگونگی سیر و سلوک، رسیدن به مراحل رفیع اخلاقی و روحی ممکن نیست. به همین دلیل، عرفا و علمای اخلاق نیز همواره به کمک استاد و رهنمودهای او به مراحل بالای اخلاقی رسیده اند.
نماز یکی از مهم ترین و عالی ترین نمادهای عرفانی و اخلاقی است. اهل معرفت گویند: «باب عبادات مطلقا ثنای معبود است، منتها هر یک از آن ها ثنای حق است، به نعتی از نعوت و اسمی از اسما؛ مگر نماز که ثنای حق است به جمیع اسماء و صفات» پس برای رسیدن به مراحل عالی نمازگزاری آن هم به طور پایدار و آگاهانه، گذراندن مراحل مقدّماتی ضروری است؛ مراحلی که طی کردن آن ها جز در سایه تربیت و رهنمود استاد ممکن نیست. نمازگزار با گذراندن این مراحل، با نماز انس می گیرد که با توجه به اهمیّت و ضرورت انس با نماز، در این فصل به بیان این مراحل می پردازیم.