گرایش کودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایه احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین کودکان نقش تعیین کننده ای دارند . والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند .

نماز خواندن کودک از جمله نماز صبح که سختی خاصی برای کودکان دارد قسمتی از تربیت دینی کودکان است.

تربیت دینی باید از ابتدای تولد و چه بسا بنا به گفته بزرگان از قبل از تولد آغاز گردد، از این رو گفته شده والدین به هنگام تولد، به گوش راست کودک، اذان و به گوش چپ او اقامه گویند تا به محض تولد، زندگی خود را با نام خدا و یاد پیامبر و توجه به دین آغاز کند و تا آخر عمر معتقد به خدا باشد.

آموزش دین از سه سالگی آغاز می ‌گردد. تا هفت سالگی به سادگی آموزش برگزار می ‌شود. اما در مرحله اطاعت (از هفت سالگی به بعد) به صورت جدی آموزش دین باید انجام گیرد.

در آموزش دینی بهتر است به نکات زیر توجه شود :

1. والدین بعضی اوقات هدایا و جوایزی به خاطر انجام عبادات به فرزندان خود بدهند تا آنان از انجام عبادات خاطراتی خوش داشته باشند.

گرایش کودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایه احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین کودکان نقش تعیین کننده ای دارند . والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند .

نماز خواندن کودک از جمله نماز صبح که سختی خاصی برای کودکان دارد قسمتی از تربیت دینی کودکان است.

تربیت دینی باید از ابتدای تولد و چه بسا بنا به گفته بزرگان از قبل از تولد آغاز گردد، از این رو گفته شده والدین به هنگام تولد، به گوش راست کودک، اذان و به گوش چپ او اقامه گویند تا به محض تولد، زندگی خود را با نام خدا و یاد پیامبر و توجه به دین آغاز کند و تا آخر عمر معتقد به خدا باشد.

آموزش دین از سه سالگی آغاز می ‌گردد. تا هفت سالگی به سادگی آموزش برگزار می ‌شود. اما در مرحله اطاعت (از هفت سالگی به بعد) به صورت جدی آموزش دین باید انجام گیرد.

در آموزش دینی بهتر است به نکات زیر توجه شود :

1. والدین بعضی اوقات هدایا و جوایزی به خاطر انجام عبادات به فرزندان خود بدهند تا آنان از انجام عبادات خاطراتی خوش داشته باشند.

2. فرزند بیش از آن که بشنود می‌بیند. بنابراین توجه والدین به نماز و قرآن خواه ناخواه در فرزند تأثیر می‌گذارد و آنان را به نماز و قرآن سوق می‌دهد.

3. بردن کودک به مجالس دعا و قرآن و حضور در مسجد و اماکن مذهبی و شرکت در نماز جمعه و جماعت، عامل دیگر در جذب فرزندان به نماز و عبادت است.

4. گرایش کودک به پذیرش ارزش ها و یا دستورهای دینی تنها در سایه احساس شخصیت و ارزشمندی خویش تحقق می یابد. بنابراین کودکان نقش تعیین کننده ای دارند . والدین و معلمان در موقعیت های مناسب تنها زمینه ساز و هدایتگرند. متأسفانه گاهی اوقات والدین و مربیان می کوشند مسائل دینی را در فرصتی کوتاه از طریق گفتاری مستقیم و با پند و اندرز و تذکرات مکرر، به کودکان منتقل و یا تحمیل کنند، در حالی که کودکان خود باید ارزش ها را دارا شوند، دلایل آن را بپذیرند و با میل آن را در صحنه عمل به کار گیرند، نه این که قواعد را به آن ها دیکته کرده و به اجبار بقبولانیم.

امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: "فإنّ القلب إذا اکره عمی؛ اگر دل به کاری مجبور گردد، کور می شود".(1)

از این رو چه بسا فرزندان در خانه پدر و مادر که سلطه و اقتدار را ملاحظه می کنند، نماز می خوانند، ولی با تغییر موقعیت، آن را ترک می کنند، چون ارزش های دینی برای آنان درونی نشده است.

والدین باید در تعامل گروهی با احترام دو سویه، به تبادل اطلاعات و احساسات بپردازند . فضای دوستی را فراهم نموده و به آنها فرصت و اجازه بحث و استدلال و سؤال کردن دهند. هیچ ارزش و اعتقاد و اصولی را قبل از آن که زمینه لازم عاطفی و روانی آن برای کودک فراهم آید و یا خود به آن متمایل شده باشند، نباید به وی تحمیل کرد.(2)

امام خمینی(ره) با اینکه نسبت به انجام تکالیف شرعی فرزندانش بسیار مقید بودند، اما از ایجاد تلخی در جان کودک پرهیز داشتند. یکی از فرزندان امام می گوید: "زمانی همسرم از روی عادت خانوادگی، صبح ها دخترم را از خواب شیرین بیدار می کردند که نماز بخواند. امام که در جریان قرار گرفتند، پیغام فرستادند که شیرینی اسلام را به مذاق بچه تلخ نکن و چقدر این حرف به جا بود و تأثیر عمیقی بر روحیه دخترم گذاشت، به طوری که بعد از آن خودش سفارش می کرد که برای نماز صبح حتماً بیدارش کنیم".

یکی دیگر از فرزندان می گوید: "یک بار از آقا سؤال کردم که: آیا اجازه دارم فرزندم را برای نماز صبح بیدار کنم، فرمودند: خواب را بر بچه تلخ نکن".(3)

5. هنگامی که کودک هنوز به سن تکلیف نرسیده است و قصد دارید که او را برای نماز خواندن ترغیب کنید ، لازم نیست در ابتدا نماز صبح را در وقتش بخواند بلکه می توانید وقتی مثلا ساعت 7 یا 8 از خواب بیدار شد او را تشویق کنید که نماز صبحش را بخواند. بعد به مرور ساعت خواندن نماز را به وقت ادای نماز صبح نزدیک کنید.

6. خیلی بهتر است که قبل از این که بخواهیم فرزندمان را برای نماز صبح بیدار کنیم ، شوق و لذت نماز خواندن را در او به وجود آوریم به گونه ای که نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را بخواند ، بعد از او بخواهیم که نماز صبح هم بخواند.

7. شرایط خواندن نماز صبح را برایش فراهم کنیم. به عنوان مثال اگر فرزندان شب زود بخوابند مسلما صبح ها زودتر بیدار خواهند شد و خواندن نماز صبح برای آنان راحت تر است.

8. برای انتقال مفاهیم دینی از جمله نماز استفاده از قصه و داستان های آموزنده می تواند سودمند باشد.

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، قصار 184، فیض الاسلام.

2. رضا فرهادیان، آن چه درباره کودکان و نوجوانان باید بدانیم، ص 93 ـ 87، با تلخیص.

3. مجموعه مقالات، کنگره بررسی اندیشه و آثار تربیتی حضرت امام خمینی، ص 391.

منبع: پرسمان قرآن